انجمن پزشکی کوهستان ایران: پوشيدن لباس را می توان به 4دسته تقسیم نمود که 2 دسته از آن پوشاک اولیه که به شرایط آب و هوایی بستگی دارد و 1 دسته از آن پوشاک ثانویه که پوشاک اضافی و ضروری به حساب می آیند که در هر شرایطی باید آن ها را به همراه داشته باشیم البته اين نوع لباس پوشيدن به قدرت و توانايي فرد و در چه فصلی و به چه ارتفاعی رفتن بستگی دارد.

1 .كوهنوردي در هواي گرم: زیر پوش نخی- تیشرت آستین دار -شلوار کتان . همیشه دو عدد تیشرت به همراه داشته باشید که در صورت عرق کردن ، خیس شدن آن را عوض کنید.

2. كوهنوردي در هواي خنك : زیر پوش نخی- تیشرت آستین دار -شلوار کتان همیشه دو عدد تیشرت به همراه داشته باشید که در صورت عرق کردن ، خیس شدن آن را عوض کنید + گتر کوتاه (شن اسکی و گلی) + پانچو (بارش ناگهانی باران) + یک سری البسه اضافی که برای مثال داشتن بادگیر و شلوار دو پوش که از جنس شمعی یا پلیستر است برای تمام فصول مناسب می باشد

3.كوهنوردي در هواي کمی سرد: بلوز استرچ-شلوار استرچ-پیراهن وشلوار پلار معمولی -کلاه پلار -دستکش بافتنی پشمی یا پلار – جوراب بافتنی پشمی

یاد آوری: گتر بلند+ پانچو (بارش ناگهانی باران و برف) + یک سری البسه اضافی كوهنوردي در هواي سرد: بلوز استرچ-شلوار استرچ-پیراهن وشلوار پلار - کاپشن گورتکس و شلوار گورتکس -کلاه پلار - دستکش استرج و پشمی یا پلار و گورتکس – جوراب بافتتنی پشمی يا حوله ای

یاد آوری : در صورت داشتن کفش دو پوش و ... باید جوراب مخصوص همان کفش و تولید همان شرکتی که این کفش را ساخته است تهیه نمود + کیسه بیواک + گتر بلند + یک سری البسه اضافی .

4.كوهنوردي در هواي طوفاني: بلوز استرچ-شلوار استرچ-پیراهن وشلوار پلار - کاپشن گورتکس پر و شلوار گورتکس پر –کلاه توفان -دستکش استرج و پشمی یا پلار و گورتکس –جوراب بافتتنی پشمی يا حوله ای

ویژگی های لباس كوهنوردان

پوشاك یكی از مباحث مهم در تجهیزات كوهنوردی است كه كمتر به آن توجه شده است و شاید از نقاط ضعف ما در كوهنوردی است كه به طور خاموش ما را نظاره می كند و اصلا به آن توجهی نداریم و دلیل را در جای دیگر جست و جو می كنیم.پوشاك كوهنوردی به علت سرعت در تغییر شرایط جوی یا شرایط بدنی كوهنورد باید قابلیت سرعت عمل و انعطاف پذیری لازم را داشته باشد.

البته منظور از انعطاف، تغییر پذیری با شرایط كوهنورد است نه نرمی و لطافت پوشش. به علت تغییرات در شرایط فیزیكی كوهنورد نمی توان از لباس های تك لایه ضخیم استفاده كرد، چرا كه برای مثال در ابتدای حركت، بدن سرد است ولی پس از 15 دقیقه به شدت میزان سوخت و ساز بدن بالا می رود و نیاز به كم كردن پوشاك در حین حركت را دارد.اما اگر شما یك لایه ضخیم به تن كرده باشید نمی توانید در آن تغییراتی ایجاد كنید. پس یكی از نكات مهم در پوشاك كوهنوردی لایه لایه بودن یا پوشش چند لایه است. این گونه پوشش به شما امكان می دهد كه به هر میزان توانایی تغییر، در پوشاك خود را داشته باشید.

اما این پوشش های چند لایه چگونه باید باشد و جنس آن ها چگونه انتخاب شود؟!یكی از مهم ترین موارد در پوشاك انتخاب لایه اول است، لایه به علت تماس مستقیم با پوست در عین راحتی باید از قابلیت تنفس برخوردار باشد.

هر چند تنفس مهم ترین عامل در تمام لایه هاست.در كوهنوردی زمستانه شما به علت اختلاف دمای زیاد همواره در معرض گرفتگی عضلات هستید.یكی از عوامل عدم انتخاب پوشش لایه اول است.اگر لایه اول قابلیت تنفسی را نداشته باشد تعرق بدن را در خود نگاه می دارد و این عمل باعث خیس شدن بدن می شود.پارچه های نخی در تماس با بدن بسیار راحتند ولی یكی از مشكلات آن ها در صعودهای زمستانه دیر خشك شدن آن هاست.امروزه پارچه هایی با بافت استرج بسیار راحت برای پوشش اول انتخاب می شود.این پوشش دارای بافتی شبیه به لانه زنبور است كه جریان هوا را در خود هدایت كرده و به سرعت خشك می شود.همچنین تعرق بدن را به بیرون از لایه خود و به لایه دوم انتقال می دهد. (معمولا ترکیب جنس لایه اول : پلیستر-پلی آمید-لیکرا است)

لایه دوم را می توان از یك لایه گرمایی مثل پلار ولی نه پلار ضخیم كه باعث عرق كردن شدید شود، انتخاب كرد.امروزه از پلار استرج برای لایه دوم بهره می برند در صورت نیاز یك لایه استرج پلار دیگر نیز به كار ببرید.لایه بعدی پلار وینداستاپر است.

این لایه را به این علت استفاده می كنند كه هم گرم است و هم باد به آن نفوذ نمی كند و بدن را از تیررس باد مصون نگه می دارد (البته مراقب عرق کردن لایه باشید). لایه بعد لایه ای است كه شما به دلخواه انتخاب می كنید ولی جزء لاینفك یك صعود موفق است و آن گرتكس می باشد.گرتكس، بیرونی ترین لایه پوشاك كوهنوردی است. لایه ای قابل تنفس كه در سطوح مختلف و با كیفیت های متفاوت تولید می شود.

در پوشش چند لایه وظیفه لایه ها این است كه بخار آب را از هر لایه به لایه بعدی انتقال داده و در نهایت پوشش گرتكس آن را به بیرون هدایت می كند و مانع از تعرق و خیس شدن لباس ها می شود.

عدم تنفس هر لایه باعث اختلال در این شبكه انتقال شده و كار همه لایه ها را مختل می كند.پس برای یك صعود موفق نیاز مبرمی به همكاری لایه های پوششی با همدیگر است.دراین میان وزن لایه ها و حجم كم آن هم موردی اساسی است تا یك كوهنورد به راحتی صعود كند.گرتكس را امروزه در اغلب پوشاك كوهنوردی استفاده می كنند و مختص به كاپشن یا شلوار نمی شود.

گترگرتكس، لایه گرتكس داخل كفش ها و این قبیل، موارد استفاده این لایه با ارزش است.

جنس لباس های کوهنوردی

الیاف ضد آب- تنفسی : لباس های ضد باران یا آب معمولا از جنس نایلون یا مواد ترکیبی نایلون است . از آن جا که نایلون به خودی خود ضد آب نیست این نوع لباس ها خاصیت ضد آبی خود را از سایر الیاف می گیرند . این نوع لباس ها برای لایه بیرونی استفاده می شوند .

1.لایه پوششی ضد آب-غیر تنفسی : آسان ترین روش این است که لباس نایلونی را با یک لایه غیرتنفسی مثل پولی اورتین بپوشانند ، نتیجه ؛ یک لباس سبک و ارزان می شود که مقابل ساییدگی و کپک زدگی مقاوم نیست . ایراد عمده این گونه لباسها غیر تنفسی بودن آن است . در عین حال که مانع ورود آب از بیرون به داخل می شود در مقابل هم به عرق و بخار متصاعد شده از بدن هم اجازه ی خروج نمی دهد در نتیجه در طی یک فعالیت نیمه سنگین بدنتان خیس خواهد شد و احساس گرمای شدید خواهید کرد (چون آب تبخیر نمی شود تا دما را با خود از بدن خارج کند ) و به محض در آوردن لباس بدلیل خیس بودن بدن سرمای شدیدی احساس خواهید کرد و ممکن است دچار تراژدی سرمازدگی شوید . اگر از این نوع لباس ها استفاده می کنید حتما چنددست لباس اضافی همراه داشته باشید تا بتوانید لباس های خیس خود را عوض کنید و خشک بمانید. این گونه لباس ها بیشتر در فرود که بدن تعرق کمتری انجام می دهد استفاده می شوند.

2. لایه پوششی ضد آب-تنفسی : این گونه لایه ها بخار آب را از خود عبور می دهند ولی آب مایع از آن ها عبور نمی کند . در هر سانتیمتر از این لایه میلیاردها سوراخ بسیار ریز وجود دارد که فقط مولکول های ریز بخار آب را عبور می دهند ولی کلونی های مولکول های آب که بزرگتر هستند از این سوراخ ها رد نمی شوند. ایجاد این چنین سوراخ هایی هزینه زیادی در بر دارد به همین دلیل این لایه ها گران هستند.

3. لایه چسباندنی ضدآب-تنفسی ممبرانی : معروف تریناین ممبران ها گورتکس است . فرق این لایه با لایه ی ضدآب-تنفسی در این است که لایه ی عبور دهنده ی بخار آب به طور جداگانه بر روی نایلونتولید می شود. واضح است که این لایه از لایه ضد آب-تنفسی گران تر خواهد بود.

هر چند لایه های تنفسی خیلی بهتر از لایه های غیرتنفسی هستندولی همچنان ایراد هایی دارند . اگر فعالیت سنگینی داشته باشید و بیش از حد عرق کنید ( که در صعودها زیاد اتفاق می افتد) لباس از درون خیس می شود و باعث بسته شدن سوراخ ها خواهد شد و لباس دیگر تنفس نخواهد کرد ؛ همچنین اگر آب باران آنقدر نباشد که اب بر روی لباس بلغزد ، آب بر روی لباس می ماند و باعث بسته شدن سوراخ ها می شود. قدرت تنفس لباس به موارد بسیار گوناگونی بستگی دارد ولی همواره افزایش قدرت تنفس لباس با افزایش قیمت همراه است .

چگونه از لباس هایی که قدرت تنفسی دارند ، مراقبت کنیم ؟ تمام گونه های لباس های تنفسی بسیار حساس و ظریف هستند . معمولا کوهنوردان با تجربه از لباس های ارزان تر ضد باد استفاده می کنند و لباس تنفسی خود را برای مواقع ضروری تر نگه می دارند ولی آن را همیشه " روی " کوله می گذارند که در دسترس باشد .

عرق ، گل و هر گونه کثیفی ، باعث بسته شدن سوراخ ها می شوند ؛ در نتیجه مانع تنفس لباس می شوند . ممکن است بعضی شوینده ها و پاک کننده ها باعث از بین رفتن لایه های لباس شوند ؛ پس در رابطه با چگونگی تمیز نگه داشتن لباستان ، حتما از فروشنده سوال کنید.

گرچه لباس های تنفسی باید همیشه تمیز باشند تا بیشترین کارايی و بیشترین طول عمر را داشته باشند ولی از طرفی شستن آن ها پس از هر بار استفاده هم نمی تواند ایده خوبی باشد چون حرکت دورانی ماشین لباسشویی باعث از بین رفتن یا جدا شدن لایه ضد آب رویی لباس می شود.

لایه ضد آب این لباس ها طوری طراحی شده که آب بر روی آن بلغزد ، اگر آب بر روی سطح لباس جاری نمی شودمی توانید با اتو کشیدن ( با دمای کم ) یا قرار دادن در خشک کن چرخان این خاصیت را احیا کنید.

منبع : روزنامه خراسان و سایت پیام زاگرس - انجمن پزشکی کوهستان ایران