انجمن پزشکی کوهستان ایران: با توجه به شروع فصل بهار و اجتناب ناپذیری کوهنوردی و طبیعت گردی در این فصل زیبا، و با نظر به اینکه شرایط جوی و آب و هوا در این فصل بسیار متغییر می باشد، بر خود لازم میدانیم گزیده ای در مورد (صاعقه زدگی) را از کتاب: (مجموعه ای از اطلاعات پزشکی، بیماری ها، امداد و نجات برای کوهنوردی و سفر در طبیعت) نوشته: دکتر حمید مساعدیان، را برای شما عزیزان ارائه کنیم. امیدواریم این مطلب مورد استفاده شما کوهنوردان و طبیعت دوستان گرامی قرار گیرد.

تعریف

• صاعقه زدگی ورود جریان بسیار قوی برق یا الکتریسیته ساکن به بدن در زمان بسیار کوتاه است.

مکانیسم صاعقه

• تخلیه الکتریکی در زمان کوتاه و ولتاژ بسیار بالا در اثر برخورد ۲ توده هوا با بار مثبت و منفی.

گونه‌های مختلف برخورد با صاعقه

• برخورد مستقیم
• برخورد القائی در محل اصابت
• جریان زمینی

آسیب‌های ناشی از برخورد مستقیم صاعقه

• انقباض عضلانی ناگهانی، پارگی عروق، شوک و افزایش سموم بافت‌های بدن
• آسیب عضلانی و نارسایی کلیه
• وقفه در دستگاه تنفسی و قلب، انقباض عروقی (عرق سرد)
• افزایش فشار خون بطور موقت
• سکته قلبی، انسداد عروق و ترومبوز (بروز لخته‌های خونی در عروق)
• آسیب ارگان‌های شکمی، پارگی طحال و کلیه (موارد نادر)
• آسیب سیستم مغز و نخاع
• آسیب روانی (شایع)
• آب مروارید چشم
• آتروفی عضلات
• پارگی پرده گوش

روش پرهیز از اصابت مستقیم

• مخروط امنیت را حفظ کنید:

• زمان رسیدن صاعقه را ارزیابی کنید. (پائین‌تر توضیح داده شده است)
• در مسیر جنگلی در میان کوتاه‌ترین درخت‌ها بایستید. (از تک درخت‌های بلند پرهیز کنید)
• از لبه پرتگاه‌ها پرهیز کنید.
• از قله‌ها پرهیز کنید.
• در داخل دره‌ها پناه بگیرید.

علائم وجود جریان القائی در محل (ناشی از تخلیه الکتریکی ضعیف)

• توجه کنید که آیا بوی (اوزون) به مشام می‌رسد؟
• آیا صدای تخلیه الکنریکی (وزوز) به گوش می‌رسد؟

روش پیشگیری

• از عینک فلزی استفاده نکنید.
• به لوازم فلزی دست نزنید.
• از قرار گرفتن روی تپه، مناطق باز و مسطح پرهیز کنید.

جریان زمینی (عبور جریان از نزدیکی فرد)

• در این نوع برخورد، جریان از بدن فرد (یا از نزدیکی بدن فرد) رد می‌شود، به صورت عبور از دست به دست و از سر به پا، به عنوان هادی رد می‌شود.

روش پرهیز از جریان زمینی

• از غارهای کوچک دوری کنید.
• از فرورفتگی‌ها پرهیز کنید.
• از سطوح مرطوب، گیاهان خیس، چاله‌های آب و شکاف‌ها پرهیز کنید.
• از تماس با دیوار، صخره و سنگ‌ها اجتناب کنید.
• در هنگامی که داخل اتومبیل قرار دارید، بهترین مکان برای جلوگیری از صاعقه زدگی داخل اتومبیل است، از خودرو خارج نشوید.

محاسبه فاصله رعد و برق تا فرد

• سرعت نور صاعقه = ۳۰۰.۰۰۰ کیلومتر در ثانیه
• سرعت صدای صاعقه = ۳۳۰ متر در ثانیه
• به محض دیدن نور صاعقه شروع به شمارش ثانیه‌ای کنید، از ۱۰۰۱، ۱۰۰۲، ۱۰۰۳ شروع کنید. تا صدای صاعقه به گوش شما برسد. تعداد ثانیه‌هایی را که شمردید در عدد ۳۳۰ ضرب کنید، عدد بدست آمده فاصله شما با توده هوای متغیر (به متر) را نشان می‌دهد.

اقدامات احیای فرد مصدوم

• بررسی وضعیت قلب و ریه و اقدام به CPR
• مراقب آسیب رسانی در حین کمک باشید. (در اثر حرکت دادن فرد احتمال شکستگی و قطع نخاع وجود دارد)

******

پی نوشت: بیاد کوهنورد و دوست عزیز محمد سعادتی، که در تاریخ ۷ اردیبهشت ۱۳۸۶ در ارتفاعات دارآباد به توچال به همراه همنوردش خانم شیرین فرهی دچار سانحه صاعقه زدگی شدند. روحشان شاد و یادشان گرامی توضیحات بیشتر