90درصداز دردهای کمری از نوع مکانیکال و از این مقدار حدود 60 تا 70 درصد از آنها مربوط به Back strain است. این عارضه در اثر اعمال استرس‌های مکانیکال در ناحیه کمر ایجاد می شود و علت ضایعه همیشه مشخص نیست. اما ممکن است مربوط به ضایعات لیگامانی یا عضلانی به علت یک حمله ضربه ای مشخص و یا استرسهای مکانیکی دائمی باشد.

علاوه بر نیروهای طبیعی که طی حرکات به ناحیه مذکور اعمال می شود، نیروهای بیشتری مثلاً در هنگام بلند کردن اشیای سنگین به این ساختمان ها اعمال می شود و بسته به نوع حرکت، یک سری از عضلات فعال میشوند.

کمر درد ناشی از Back strain می تواند به 3 دلیل اصلی ایجاد شود:

1- نیروهای غیرطبیعی به ساختمان های طبیعی اعمال شود:

یک کمر طبیعی با همراهی انقباضات عضلانی که فشار بر ساختمان‌های لیگامانی را کم می‌کند ، می‌تواند نیروهای اعمال شده را برای مدت معینی تحمل کند. اگر جسمی که شخص مجبور است آن را نگه دارد، بیش از حد سنگین باشد و یا اینکه در فاصله زیادی نسبت به مرکز حرکتی ناحیه کمر نگه داشته شود به علت بزرگ بودن گشتاور وزن، تون عضلانی ناحیه برای مقابله با آن افزایش می یابد.

نگهداشتن یک وزنه در فاصله ی مناسبی از بدن اما در مدت زمانی طولانی نیز می تواند سبب پرکاری عضلات شود. ایستادن و نشستن در وضعیت خمیده علاوه بر پرکاری عضلات ناحیه ی کمر نیز می تواند سبب اعمال نیروهای اضافی و بیش از حد به دیسکهای بین مهره ای گردد.

وقتی عضلات برای نگهداری وضعیتهای ذکر شده خسته شوند، فشار نیروها به لیگامانها که خاصیت ارتجاعی کمتری دارند و مستعد تولید درد هستند، منتقل می گردد.همچنین در این وضعیت ها افزایش فشار داخل دیسکی را خواهیم داشت که از نظر تئوری می تواند عامل درد باشد.

خستگی عضلانی نیز بدلیل تجمع مواد زاید و کم خونی، عامل درد است.

اسپاسم های عضلانی ناشی از خستگی با کشیدن پوست و تحریک آن، درد دیگری را به دردهای قبلی اضافه میکند.

2- نیروهای طبیعی به ساختمانهای غیرطبیعی اعمال شود:

در صورتی که نقایصی در ستون فقرات اعم از مفاصل، استخوانها، لیگامانها، بافتهای عضلانی و یا ترکیبی از آنها وجود داشته باشد، نیروی بیش از حد به ستون فقرات وارد می شود.

به طور مثال کوتاهی و سفتی همسترینگها باعث اختلال در ریتم کمری و لگنی می گردد، به طوری که با محدود شدن حرکت لگن، بیشتر حرکت در ناحیه ی کمری انجام می شود.

متعاقب این مسئله با کشش بیش از حد لیگامانی، درد ایجاد می شود. تکرار این کشش ها بدلیل طویل کردن لیگامانهای محدود کننده ی حرکات، می تواند موجب تحرک زیاد و ناپایداری مفاصل کمری گردد.

متضاد این حالت، سفتی ناحیه کمری است، به طوری که کمر به علت کوتاهی و فیبروز عضلات خلفی نمی تواند کاملاً خم شود و بنابراین نمی تواند به درستی در ریتم کمری لگنی شرکت کند.

تلاشی که شخص در جهت فلکسیون بیشتر می کند سبب کشیده شدن بافتهای فیبروزه ی عضلات پشتی و لیگامان طولی خلفی می گردد و درد تولید می شود.

3- نیروهای طبیعی به ساختمان های طبیعی بدون آمادگی قبلی اعمال می شود:

انواع انقباضات عضلانی برای شروع حرکت لازم هستند. هر حرکتی که انجام می شود باید از نظر شدت انقباضات مورد انتظار، سرعت عمل و میزان و وسعت آنها برای آن زمان و فاصله لازم است، درجه بندی می شود.

انقباض ممکن است شدید باشد و سبب حرکت زیاد و بیش از حد گردد. این حرکت چون بیش از حد تحمل فیزیولوژیک لیگامانها و بافتهای مفصلی است، می تواند مضر باشد و منجر به صدمات از نوع ماکروسکوپیک یا میکروسکوپیک شود، اما به تنهایی نمی تواند عامل درد و ناتوانی باشد.

برای مثال در هنگام بلند کردن یک چمدان که خالی به نظر می رسد، انقباضات عضلانی در حد آن کـار صـورت می گیرد. اما چمدان اگر سنگین باشد این انقباضات کافی نخواهد بود و بنابراین حرکت با اعمال نیروی زیادی همراه خواهد بود. عکس این حالت هم به علت عدم تناسب انقباضات عضلانی می تواند با فشار زیادی همراه گردد.

اگر در چنین حالتی ستون فقرات در یک وضعیت نامناسب باشد (مثلاً خم شدن و چرخش) ضایعه شدیدتری را ایجاد می کند. در مجموع وقتی این نیروها به ناحیه ی کمری اعمال شود، باعث بروز درد کمر می شود که شایعترین شکایت فرد است .درد ممکن است به صورت موضعی و یا انتشاری (Repheral) باشد اما ریشه ای (Radical )نیست. با گذشت زمان درد ممکن است در منطقه ی وسیعتری احساس شود.

این افزایش تدریجی درد مربوط به تورم ساختمان های ضایعه دیده و همزمان با آن انقباض محافظتی و رفلکسی عضلات مجاور ناحیه درگیر می باشد.

درد و سفتی بعد از خواب و در روز بعد اتفاق می افتد.

فلکسیون و اکستانسیون و مجموعاً هر حرکتی که سبب انقباض بافتهای ضایعه دیده شود، تولید درد می کند.

درمان کلی

فعالیت های فیزیکی کنترل شده ،استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، شل کننده های عضلانی، فیزیوتراپی است.

فعالیت های فیزیکی کنترل شده

-وضعیت هایی که در زیر ذکر می شود هم برای درد ناشی از Back strain و هم دردهای ناشی از فتق دیسک مناسب است.

-هنگام خواب همیشه از تشک سفت استفاده کنید به طوریکه تشک در ناحیه کمر گود نشود.

-هرگز روی شکم نخوابید.

-در خوابیدن به پهلو یک بالش نازک بین 2 زانو قرار دهید.

- یک بالش کوچک زیر زانو قرار دهید.

-نشستن بر روی زمین توصیه نمی شود زیرا به کمر و زانو فشار می آورد.

-اگر مجبورید روی زمین صاف بنشینید، به جایی تکیه دهید و کمر و پشت را صاف نگه دارید و قوز نکنید. اگر روی صندلی می نشینید، از صندلی دسته دار و تا حدامکان بدون چرخ و دارای ارتفاع و پهنای مناسب استفاده کنید.

-طوری بنشینید که از زانو بالاتر از ران قرار گیرد. از زیرپایی استفاده کنید.

-هر 20 دقیقه یک بار از جای خود بلند شوید و حداقل یک دقیقه حرکت کنید و راه بروید.

-در زمان ایستاده از چهارپایه کوتاهی به ارتفاع 15 تا 20 سانتی متر در زیر یک پا استفاده کنید به طوریکه یک زانو خم شده

-روی چهارپایه قرار گیرد. پس از 10 دقیقه پا را جابجا کنید.

-در موقع راه رفتن کمر خود را راست نگه دارید. شانه ها را به عقب دهید. سینه ها را به جلو داده و شکم را تو ببرید. کفش راحت بپوشید. کفش پاشنه بلند منجر به ناراحتی کمر و پا می شود.

-هنگام بلند کردن اجسام از روی زمین،در این وضعیت زانو را خم کرده، سپس نشسته و جسم را از روی زمین بلند کنید.

-برای بلند کردن اشیاء کمر خود را خم نکنید زیرا فشار وارد به کمر چندین برابر می شود.

-هرچه بدن از جسم دورتر باشد فشار وارد بر ستون فقرات بیشتر است و هرچه نزدیکتر باشد فشار وارده کمتر خواهد بود. بنابراین هر چه می توانید بدن خود را به جسم نزدیکتر کنید.

-در هنگام حمل بار با دو دست بهتر است آن را روی شانه قرار دهید.

-اگر مجبورید بار را در جلوی بدن بگیرید، بار را هر چه نزدیکتر کنید و به شکم بچسبانید. همچنین عضلات شکم را سفت و گودی کمر را صاف کنید.

-در زمان هل دادن و کشیدن اشیا تا حد امکان از خم کردن کمر جلوگیری نمایید. از هل دادن یا کشیدن اجسام سنگین به تنهایی خودداری کنید. ولی اگر مجبور شدید بهتر است پشت خود را به جسم سنگین تکیه دهید و با فشار عضلات پا و ران جسم را هل دهید.

-وضعیت رانندگی کردن باید مانند نشستن باشد تا حد امکان پایتان به پدال های اتومبیل نزدیک باشد و کمر به صندلی بچسبد. در صورت امکان حین رانندگی از پشتی طبی استفاده کنید.

-فاصله مناسب از فرمان باید به اندازه ای باشد که اگر دست ها به صورت قیچی از روی یکدیگر عبور کنند راننده مجبور به حرکت به طرف جلو نشود.

-در موقع بغل کردن کودک قوانین بلند کردن اجسام را به کار ببرید. هرجا احتمال لیزخوردن وجود دارد احتیاط کنید. چربی

-کف آشپزخانه را شسته و کف آشپزخانه را خشک کنید. برای خرید و حمل اجسام از چرخ دستی استفاده کنید. برای رسیدن به جسمی که بالای سرتان است هیچ وقت پاشنه ها را بلند نکنید. بلکه بهتر است یک چهارپایه زیر پای خود قرار دهید.

وسایل فیزیکی

کیسه های یخ و یا اسپری های سردکننده، موج کوتاه (short wave Diatermy) ، کیسه های گرم (Hot pack) ، امواج ماوراء صوت (ultera sound)، امواج مادون قرمز (In fra Red) ، TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) و تحریکات با ولتاژ بالا (Hiah voltage stimulation) نمونه هایی از این وسایل هستند.

ورزشهای مناسب برای پیشگیری و درمان کمر درد.

ورزشهای مناسب شامل پیاده روی و دویدن مداوم در سطح هموار، شنا و دوچرخه سواری می باشد. افراد مبتلا به کمر درد باید همیشه با رژیم غذایی مناسب و ورزش، تناسب اندام و وزن مناسب خود را حفظ نمایند.

منابع:سایت پزشکان بدون مرز و کتاب فیزیوتراپی در ضایعات ارتوپدی نوشته نسرین ناصری.

مریم پوراحمدی - فیزیوتراپیست هیات پزشکی ورزشی استان گیلان 

برگرفته از سایت فدراسیون پزشکی ورزشی